သုတေသန အကျဉ်းချုပ်
ဤဆွေးနွေးချက်စာတမ်းသည် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများရေးရာစင်တာ (Ethnic Nationalities Affairs Center) မှ မြန်မာနိုင်ငံကဲ့သို့ ရှုပ်ထွေးနက်နဲကာ အတောမသတ်နိုင်သည့် ပြည်တွင်းစစ် နှင့် အကြမ်းဖက်မှု အခြေအနေများကို တုံ့ပြန်ကိုင်တွယ်အဖြေရှာရန် ကြိုးပမ်းကြရာတွင် စဉ်းစားတွေးခေါ်မှု ဆိုင်ရာဖြစ်စေ၊ လက်တွေ့ အကောင်အထည် ဖော်မှု ပိုင်းဆိုင်ရာ ဖြစ်စေ တစ်စုံတစ်ရာ အထောက်အကူပြုစေရန် ရည်ရွယ်သည်။ ဤစာတမ်းသည် ပဋိပက္ခအား တုံ့ပြန်ကိုင်တွယ်သည့် နည်းနာများထဲမှ ချဉ်းကပ်မှုပုံစံသီအိုရီအသစ်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည့် ပဋိပက္ခအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း (conflict transformation) သီအိုရီ၏ စဉ်းစားချက်များ၊ အခြေခံမူ နှင့် မူဘောင်များကို လေ့လာတင်ပြမိတ်ဆက်ရန် အဓိကရည်ရွယ်ပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်ရေးရပြီးသည့် ကာလမှစ၍ ကာလကြာရှည် ပြည်တွင်းစစ် နှင့် လက်ရှိ အကျပ်အတည်း အပါအဝင် အသွင်သဏ္ဍာန်အမျိုးမျိုး ဆောင်သည့် အကြမ်းဖက်မှု သံသရာစက်ဝန်းကြီးမှ ယနေ့တိုင် မလွတ်မြောက်နိုင်သေးပါ။ ဤအခြေအနေကို ပဋိပက္ခနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးလေ့လာခြင်းဆိုင်ရာ ရှုထောင့်မှ ထောက်ပြရသော် အကြမ်းဖက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့် အရင်းခံအကြောင်းရင်းများကို အလေးပေးကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းခြင်းမရှိခြင်းကြောင့်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ပဋိပက္ခကို တုံ့ပြန်ကိုင်တွယ်ကြသည့် သမိုင်းကို ပြန်ကြည့်ပါက ပဋိပက္ခ၏ အကြောင်းရင်းများကို လျစ်လျူရှု ကာ အပေါ်ယံပြဿနာများကိုသာ ဖြေရှင်းသည့် ချဉ်းကပ်မှု ပုံသဏ္ဍာန်များက ကြီးစိုးနေသည် ကိုတွေ့ရသည်။ ပဋိပက္ခအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း(CT) သီအိုရီသည် မြင်သာသည့် ပြဿနာအပေါ်အခြေခံကာ အဖြေရှာသည့် ချဉ်းကပ်ပုံများကို ကျော်လွန်၍ ပဋိပက္ခ၏ ပိုမိုနက်နဲသည့်အရင်းခံ အစိတ်အပိုင်း (၃)ခု ဖြစ်သည့် ဆက်ဆံရေးအပိုင်း၊ စနစ်ပိုင်း နှင့် အတွေးအခေါ် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲမှုများ တစ်ပြိုင်နက်တည်း ဖြစ်ပေါ်ရန်ကြိုးပမ်းသည့် အောက်ခြေမှအထက်သို့ ဦးတည်သည့် ချဉ်းကပ်မှုပုံစံ ဖြစ်သည်။
သို့ဖြစ်ရာ ဤဆွေးနွေးချက်စာတမ်းအတွင်း ပဋိပက္ခကို တုံ့ပြန်ကိုင်တွယ်မှုအဓိကနည်းနာ (၃) မျိုးဖြစ်သည့် ပဋိပက္ခစီမံခန့်ခွဲခြင်း (Conflict Management)၊ ပဋိပက္ခဖြေရှင်းခြင်း (Conflict Revolution) နှင့် ပဋိပက္ခအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း (Conflict Transformation) တို့အကြား ချဉ်းကပ်ပုံ နှင့် ရှုမြင်ပုံ မတူညီမှုများကို နှိုင်းယှဉ်မှုပြုနိုင်ရန် ဆွေးနွေးတင်ပြချက်များအပြင်၊ အကြမ်းဖက်မှု နှင့် ပဋိပက္ခဆိုင်ရာ အခြေခံဝေါဟာရ နှင့် အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်များကိုလည်း အနှစ်ချုပ်ဖော်ပြထားပါသည်။ ဤစာတမ်း၏ အဓိကဆွေးနွေးတင်ပြချက် အနေဖြင့် ပဋိပက္ခအသွင်ပြောင်းရေး(CT)သီအိုရီ၏ စဉ်းစားချက်များ၊ အခြေခံမူများ၊ မူဘောင်များကိုလည်း ဖော်ပြဆွေးနွေးထားပါသည်။ စာတမ်း၏ နောက်ဆုံးအပိုင်းတွင် (CT) အား လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် အထောက်အကူပြုနိုင်ရန် Adam Curle ၏ ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ခြင်းဆိုင်ရာ စဉ်းစားချက်ပုံစံ (model) အပေါ် အခြေခံကာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ကြုံတွေ့နေရသည့် လက်ရှိအကျပ်အတည်းအပါအဝင် မပြီးပြတ်နိုင်သေးသည့် ပြည်တွင်းစစ် နှင့် ပဋိပက္ခများ၏ အရင်းခံ အကြောင်းတရားများ၊ ပဋိပက္ခအဆင့်၊ အဓိကပါဝင်ပတ်သက်နေသည့် ဇာတ်ကောင်များ နှင့် ၄င်းတို့အကြားရှိ သဘောထားအမြင်များ၊ ဆက်ဆံရေး နှင့် စနစ်များဆိုင်ရာ အသွင်ပြောင်းခြင်းကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်မည့် ဆောင်ရွက်ချက်များ နှင့် ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်သည့် အချက်များကို ယေဘုယျ သုံးသပ်ချက်များ ပြုလုပ်ထားပါသည်။
ဤစာတမ်းသည် ခေတ်အဆက်ဆက်တွင် အလုပ်မဖြစ်သော်လည်း တောက်လျှောက် ကျင့်သုံးခဲ့သည့် နည်းနာများအစား ပဋိပက္ခအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း သီအိုရီအသစ်ဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရှုပ်ထွေးပြီး ကြာရှည်ပြီဖြစ်သည့် ပဋိပက္ခစက်ဝန်းမှ လွှတ်မြောက်အောင် အဖြေရှာ စဉ်းစားနိုင်ရန် (အလှူရှင်များ၊ ပါဝင်ပတ်သက်သည့်အင်အားစုများ၊ ပံ့ပိုးလိုသူ၊ ကြားဝင်ဖျန်ဖြေလိုသူများ နှင့် လေ့လာသုံးသပ်သူ ပညာရှင်များအား) ပဋိပက္ခကိုတုံ့ပြန်ကိုင်တွယ်ခြင်း သီအိုရီတစ်ခု အနေဖြင့်အဆိုပြု ဆွေးနွေးခြင်း နှင့် အတွေးအခေါ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကိုကားနိုင်ရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။
Please download the full version of the paper below